هدایة المسترشدین (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی

کتاب «هدایة المسترشدین فی شرح اصول معالم الدین» از آثار شیخ محمدتقى اصفهانی (م، ۱۲۴۸ ق) است با موضوع اصول فقه، و آن شرحی است بر کتاب «معالم الدین» تألیف شیخ حسن بن شیخ زین الدین (م، ۱۰۱۱ ق).

نویسنده شیخ محمدتقی اصفهانی
موضوع اصول فقه شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۳

هدایة المسترشدین

مؤلف

شیخ محمدتقى نجفی اصفهانی (م، ۱۲۴۸ ق)، به اتفاق خانواده اش مدت‌ها ساکن عتبات بود و از محضر استادانى مانند وحید بهبهانى، سید بحرالعلوم، سید علی صاحب ریاض و سید محسن کاظمینى (محقق اعرجى) سال‌ها استفاده نمود. وى پس از خاتمه تحصیلات از عراق عازم اصفهان گردید و سال‌ها در مجد بزرگ اصفهان، بر کرسى استادى نشست. وى پایه گذار دارالعلم نوى در اصفهان بود که اثر وجودى آن تا اکنون در آن شهر باقى است.

صاحب روضات درباره او چنین مى نویسد: «او در روزگار خویش در فقه و اصول افضل دانشمندان بود، در اصول فقه استاد کل فى الکل به حساب مى آید، در مراتب معقول و منقول روضه اى مملوّ از میوه هاى علم و کمال محسوب مى شد، دل‌هاى طالبان دانش متوجه به او و گنجینه هاى فضل و کمال مفتوح به همت او بود. محضر او مملو از اصحاب کمال بود. در مسجد شاه اصفهان نزدیک به سیصد دانشجو در درس او شرکت مى کردند و من هم از کسانى بودم که به درس او حضور مى یافتم».

او معروف به «صاحب حاشیه» است، یعنی حاشیه بر کتاب معالم الدین با عنوان «هدایة المسترشدین». دیگر تألیفات او عبارتند از: شرحى بر وافى، رسائل در فقه، شرح اسماء الحسنى.

معرفى اجمالى کتاب

این کتاب در موضوع اصول فقه در مذهب امامیه و در واقع، شرح کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین نوشته شیخ حسن بن شیخ زین الدین (م، ۱۰۱۱ ق) است و یکى از شروح مهم و معتبر بر این کتاب می باشد.

«هدایة المسترشدین» را شیخ انصارى بسیار پسندید و به همین جهت با توجه به وجود این حاشیه، شیخ کتاب دیگرى در مباحث الفاظ تألیف نفرمود. لذا کتاب فرائد الاصول شیخ انصارى فاقد مباحث الفاظ است و از مباحث قطع و ظن شروع مى شود.

این کتاب به همت مؤسسه نشر اسلامى در سال ۱۴۲۰ قمری چاپ و منتشر شده است.

پانویس

  1. علماى بزرگ شیعه، ص۲۳۲.
  2. ریاض المسائل، سید على طباطبائى، مؤسسة النشر الاسلامى، چ اول، ج۱، ص۸۰.

منابع

  • محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.

متن کتاب

هداية المسترشدين

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القوائد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القوائد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی